تقسیم بندی آبهای مورد مصرف در آبیاری بر اساس میزان قلیایی بودن

تقسیم بندی آبهای مورد مصرف در آبیاری بر اساس میزان قلیایی بودن
سدیم زیاد : استفاده از این نوع آب ها در زمین های با نفوذ پذیری بسیار زیاد و زهکشی خوب که ترکیبات کلسیم به اندازه کافی داشته باشند. اگر همراه با شستشوی مداوم خاک و مراقبت زیاد باشد میسر است . کاربرد مواد اصلاح کننده به منظور خنثی کردن سدیم تبادلی زاید خاک ضروری است. در انتخاب نوع محصول نیز باید دقت کرد.

سدیم و قلیائیت بسیار زیاد : حتی المقدور باید از این نوع آبیاری برای آبیاری استفاده نشود. مگر با مراقبت کافی و رعایت تمام شرایطی که برای جلوگیری از خطر قلیائیت زیاد باید فراهم شود. در کاربرد همه آب های فوق می توان با افزایش مقادیری گچ و آهک به خاک خطر شوری و قلیائیت را کاهش داد.

سدیم کم : قابل استفاده برای آبیاری غالب خاک ها، بدون ترس از بروز خطر قلیایی شدن . البته برخی نباتات حساس به سدیم نظیر درختان میوه هسته دار مانند زردآلو، آلو، گیلاس، بادام ممکن است نسبت به جذب سدیم اضافی حساسیت نشان دهد.

سدیم متوسط : در خاک های با نفوذ پذیری زیاد و ترکیبات کلسیم کافی قابل توصیه می باشد. البته در انتخاب نوع گیاه باید دقت کافی به عمل آورد.
 

اثرات سوء سدیم بر روی رشد گیاه :
غلظت زیاد املاح خنثی از قبیل کلرورسدیم و سولفات سدیم باعث می گردد که فشار اسمزی محلول در خاک از فشار اسمزی سلول های ریشه نباتات بیشتر شود و در نتیجه نبات نتواند آب مورد احتیاج خود را از خاک جذب نماید. علاوه بر آن نقطه پژمردگی خاک نیز در اثر وجود املاح افزایش می یابد، بنابراین خاک میزان کمتری آب در اختیار گیاه قرار می دهد. اثر سوء املاح حتی در موقعی که غلظت آنها در خاک زیاد نباشد نیز وجود دارد. ورود یون های غذایی به داخل سلول های ریشه های موئین تحت تأثیر نوع و غلظت یون های دیگر موجود در محیط می باشد. بنابراین املاح موجود در خاک ممکن است سبب اختلالاتی در تغذیه نباتات گردند و در نتیجه گیاهان نتوانند یون های غذایی مورد نیاز خود را جذب نمایند.

واکنش قلیایی خاک که در اثر وجود کربنات سدیم و جذب سدیم در سطح کلوئیدها ایجاد می شود باعث می گردد که سایر عناصر از قبیل آهن، منگنز، روی و فسفر به صورت غیرقابل استفاده گیاه درآیند. علاوه بر آن عکس العمل شدید قلیایی باعث پوسیدگی و فساد ریشه ها و ساقه ها در خاک می گردند. سدیم قابل تبادل باعث پراکندگی انتشار ذرات کلوئیدی می گردد و در نتیجه ساختمان خاک ر از بین می برد و ورود و جریان آب آبیاری و باران را در خاک مشکل می نماید و قدرت زهکشی خاک نیز تقلیل می یابد.
در خاک های ریز بافت پیشروی و گسترش ریشه ها در لایه های متراکم که در نتیجه انتشار کلوئید بوجود آمده اند متوقف می گردند تهویه خاک نیز در شرایط فوق الذکر کاهش می یابد و در نتیجه ایجاد شرایط احیاء کننده، فعالیت ارگانیزم های غیرهوازی افزایش می یابد و عناصر احیاء شده سمی بوجود می آیند. وجود املاح قلیایی به ویژه املاح کلسیم تا حدی اثرات سوء سدیم جذب شده و کربنات سدیم را خنثی می نماید و به طور کلی باعث تجمع ذرات به دور یکدیگر می شود، در نتیجه خاک مجدداً ساختمان و خاکدانه های طبیعی خود را بدست می آورد.

علل شور شدن خاک ها
صرف نظر از مبدأ شوری خاک که اولیه باشد یا ثانویه، عواملی که موجب شور شدن خاک ها می شود به طور کلی عبارتند از :
- استفاده از آب های شور در آبیاری
- شور بودن مواد مادری تشکیل دهنده خاک
- انتقال نمک خاک های شور مناطق مجاور به کمک باد
- انتقال املاح محلول اراضی مرتفع به مناطق پایین دست به کمک آب
- انتقال نمک های موجود در آب دریا به کمک بادهایی که از دریا به سمت ساحل می وزند. این بادها ذرات آب حاوی نمک را به سواحل می رسانند. همچنین نفوذ انتقال جانبی آب شور دریاها در سواحل به ویژه سواحل پست
- بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی و انتقال املاح آن ها به طور مستقیم همراه با آب و یا صعود شفریه آب در خاک
- ریزش باران های شور در مجاور مناطق صنعتی
- تبخیر شدید رطوبت خاک و انتقال و تجمع املاح محلول در قسمت های سطحی خاک و عدم کفایت بارندگی یا آب وارده به خاک برای شستشوی املاح از خاک
- انتقال املاح افق های زیرین خاک در اثر تغذیه گیاه و بازگشت بقایای گیاهی به سطح خاک

عناصر سمی
سمیت عناصری از قبیل آرسنیک، کادمیوم، جیوه و سرب کاملاً شناخته شده در صورتی که از طریق خاک وارد بافت گیاهان شوند سبب مسمومیت حیوانات و یا انسان شده و یا عوارض و بیماری های نامطلوب را باعث می گردند. رنگ های مختلف، پودرهای لباسشویی، مواد پلاستیکی و برخی سموم کشاورزی و بنزین حاوی این عناصر بوده و ازدیاد مصرف روز افزون آنها توسط بشر سبب تجمع این عناصر در خاک می گردد.

ازت با آنکه عنصر ضروری برای گیاه و انسان است چنانچه مقادیر زیادی از شکل نیتراتی آن در خاک تجمع یابد به میزان زیاد جذب گیاهان شده و حیوانات علفخوار را دچار مسمومیت می کند. شسته شدن مقدار زیادی نیترات خاک به داخل آبهای زیرزمینی سبب آلودگی آب آشامیدنی شده و آشامیدن چنین آب آلوده ای سبب مسمومیت انسان و به خصوص نوزادان می شود.

آلودگی خاک :
در نتیجه زندگی و فعالیت انسان بر روی کره زمین فضولات و مواد دفعی حاصل می گردد که نهایتاً وارد آب، خاک و هوا می گردد. تا هنگامی که جمعیت کره زمین به خصوص تراکم جمعیت کمبود این فضولات و مواد دفعی مشکل چندانی را تشکیل نداده و لذا توجه زیادی نیز به عوارض آن نمی شد.
ازدیاد روز افزون جمعیت و بخصوص تراکم آن در شهرهای بزرگ و مراکز صنعتی و همچنین ساخت و استفاده از مواد شیمیایی متعددی که قبلاً در طبیعت وجود نداشته ، سبب بروز مشکلات عدیده ای از نظر آلودگی محیط زیست گردیده است.
آلودگی خاک را می توان ناشی از آفت کش ها، عناصر سمی، فضولات دامی و صنعتی و شهری، املاح محلول، ترکیبات رادیو اکتیو و بارانهای اسیدی دانست.ذ